Czy lekarz rezydent może zostać zmuszony do pełnienia dyżurów na SOR?

Z takim pytaniem spotykamy się dosyć często. Braki kadrowe bardzo często uzupełniane są lekarzami w trakcie specjalizacji. Najczęściej są to rezydenci chirurgii, chorób wewnętrznych oraz pediatrii. Dlatego też w swoim opracowaniu będziemy bazować na tych specjalizacjach.

 Na wstępie  wskazać należy, iż chociaż lekarz rezydent ma pełne prawo wykonywania zawodu lekarza, nie ma jednak kompetencji  i doświadczenia porównywalnego ze specjalistą. Nie sposób uznać, że od lekarza rezydenta wymagać należy tyle samo, co od lekarza posiadającego specjalizację. Kierowanie więc lekarza rezydenta w trakcie modułu podstawowego na Izbę Przyjęć, może go również narażać na odpowiedzialność cywilną, karną oraz dyscyplinarną.

Nie budzi wątpliwości, że lekarz rezydent może być zobowiązany do pełnienia dyżurów medycznych. Tej prawdzie nie można zaprzeczyć. Obowiązek ten wynika wprost z art. 95 Ustawy o działalności leczniczej, który stanowi, że  „Pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie, zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne mogą być zobowiązani do pełnienia w przedsiębiorstwie tego podmiotu dyżuru medycznego”.  Obowiązek dyżurowania potwierdza również art. 16i Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty „Lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne przez cały okres jego trwania w wymiarze czasu równemu czasowi pracy lekarza zatrudnionego w podmiocie leczniczym (…) oraz pełni dyżury lub pracuje w systemie zmianowym lub równoważnym w maksymalnym czasie pracy dopuszczonym przepisami o działalności leczniczej”.

Obowiązek pełnienia dyżurów przez lekarza rezydenta został doprecyzowany w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów z dnia 29 marca 2019 r.

[W tym miejscu musimy wyjaśnić, że wcześniej obowiązywało Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów ( ma ono zastosowanie do szkoleń specjalizacyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 maja 2017 r. )]

Zgodnie z  § 13 ust. 1 pkt 8  Rozporządzenia ( zarówno w brzmieniu obecnym jak i poprzednim ), jedną z form szkolenia jest pełnienie dyżurów medycznych określonych w programie danej specjalizacji lub praca w systemie zmianowym lub równoważnym czasie pracy, w maksymalnym czasie pracy dopuszczonym w przepisach o działalności leczniczej, o ile program specjalizacji przewiduje pełnienie dyżurów.  

Musisz również zwrócić uwagę, iż na podstawie art. 16f Ustawy   Lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne na podstawie programu specjalizacji ustalonego dla danej dziedziny medycyny, z uwzględnieniem odpowiedniego modułu.

Wskazane ww. specjalizacje składają się z modułów: podstawowego oraz specjalistycznego.

Programy specjalizacji przewidują, że moduł podstawowy stanowi pierwszy etap szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie chorób wewnętrznych. Ma on zapewnić  odpowiednią  wiedzę  ogólnolekarską oraz ogólnopediatryczną/internistyczną lekarzom, a w przypadku rezydentów chirurgii –  wiedzy  pozwalającej na  zrozumienie  podstaw  leczenia  chirurgicznego,  nabycie  umiejętności  przygotowania chorego do zabiegu chirurgicznego, wykonanie podstawowych procedur w ramach nagłych wskazań  do  leczenia  chirurgicznego  i  leczenia  ambulatoryjnego  w  ramach  tzw.  małej chirurgii,  prowadzenie  chorych  w  podstawowym  zakresie  po  zabiegu  chirurgicznym  oraz uzyskanie  podstawowych  kompetencji  społecznych  poprzez  rozwinięcie  pożądanych  cech osobowości niezbędnych w pracy lekarza.

Co więcej, w przypadku specjalizacji pediatrycznej chorób wewnętrznych wskazano wprost, że lekarz pełni dyżury w oddziale, w którym odbywa dany staż.

W ramach modułu specjalistycznego lekarz pełni dyżury towarzyszące lub samodzielne po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika specjalizacji lub kierownika danego stażu. Dyżury mogą być pełnione w oddziale, w którym odbywa specjalizację lub staż.  Niemniej lekarz może pełnić dyżury w zakresie odbywanego szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie chorób wewnętrznych w SOR lub Izbie Przyjęć w podmiocie, w którym odbywany jest staż lub specjalizacja.

Jak wynika z powyższego Lekarz odbywający rezydenturę z określonej specjalizacji ma obowiązek pełnić dyżury medyczne w miejscu wskazanym w programie określonej specjalizacji. Tym samym rezydent odbywający szkolenie specjalizacyjne w module podstawowym nie może być zobligowany do pełnienia dyżurów w oddziale innym niż ten, w którym pełni staż. Możliwość pełnienia dyżurów w SOR lub Izbie Przyjęć występuje dopiero w ramach modułu specjalistycznego.

Wykonywanie świadczeń przez lekarza rezydenta poza miejscem określonym w Programie Specjalizacji jest zatem niezgodne z przepisami prawa oraz  uniemożliwia lekarzowi rezydentowi  realizację aktualnego programu specjalizacji.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w Komunikacie Ministerstwa Zdrowia z dnia 21.12.2018 r.  w sprawie dyżurów na SOR/IP w trakcie szkolenia specjalizacyjnego lekarzy. Jak w nim wskazano „…lekarz realizuje szkolenie specjalizacyjne zgodnie z programem specjalizacji, zawierającym zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych w danej dziedzinie medycyny oraz w dziedzinach pokrewnych. Pełnienie dyżurów medycznych przez lekarza stanowi nieodzowny element kształcenia specjalizacyjnego określonego programem specjalizacji w danej dziedzinie medycyny (…)Należy także podkreślić, że lekarz po zakończeniu modułu podstawowego  z chorób wewnętrznych (a zatem lekarz w trakcie realizacji modułu specjalistycznego) powinien (zgodnie z programem specjalizacji) posiadać pełen zakres wiedzy i umiejętności w zakresie  nagłego zatrzymania krążenia, wstrząsu, zaburzeń świadomości, stanów nagłych/ostrych w chorobach poszczególnych narządów/układów, zaburzeń gospodarki wodnej (stany odwodnienia i przewodnienia), zaburzeń elektrolitowych, zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, a zatem potrafi podjąć stosowne działania w przypadku konieczności zastosowania intensywnej opieki medycznej. Natomiast celem szkolenia specjalizacyjnego w ramach modułu specjalistycznego w zakresie chorób wewnętrznych jest poszerzenie wiedzy teoretycznej i praktycznej nabytej w czasie modułu podstawowego, dotyczącej profilaktyki, diagnozowania i leczenia chorób na poziomie umożliwiającym samodzielne wykonywanie zawodu według najwyższych standardów….”

Chcemy też zwrócić Twoją uwagę na jeszcze jedną kwestię – przymuszanie do pełnienia dyżuru przez lekarza rezydenta poza miejscem odbywania rezydentury określonym w programie specjalizacji jest naruszeniem przepisów po stronie dyrektora szpitala i może prowadzić do  jego odpowiedzialności prawnej.

Walcząc o swoje prawa możecie zwrócić uwagę zarządzającym, iż na postawie umów zawieranych z Ministerstwem Zdrowia, placówka medyczna zobowiązana jest do prowadzenia szkoleń specjalizacyjnych lekarzy w trybie rezydentury, zgodnie z programem specjalizacji i planem jej odbywania oraz na zasadach określonych w obowiązujących przepisach prawa. Kierowanie lekarza rezydenta modułu podstawowego na dyżury SOR stanowi działanie niezgodne z programem specjalizacji.