W naszych wpisach wyjaśniłyśmy, że odpowiedzialność pracownika, w tym lekarza zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, ograniczona jest do 3 pensji. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia w znacznej większości przypadków. Zdarza się jednak, że pracodawca będzie miał prawo dochodzić roszczeń w pełnej wysokości. 

Wskazuje na to wprost art. 122 kodeksu pracy, zgodnie z którym Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

A co to w ogóle znaczy umyślnie?

Wina umyślna polega na zamierzonym podjęciu działania sprzecznego z prawem czy regułami postępowania. 

W takiej sytuacji sprawca przewiduje nie tylko naruszenie reguł, ale także skutki w postaci wystąpienia szkody. 

Co więcej nie tylko musi on chcieć aby szkoda nastąpiła, ale wystarczy żeby co najmniej się godził, że będzie miała miejsce. 

W sytuacji lekarza trudno wyobrazić jego umyślne działanie nakierowane na wyrządzenie szkody pacjentowi. Lekarz wyrządzający szkodę pacjentowi najczęściej wykaże się winą nieumyślną w postaci niedochowania należytej staranności. 

Z taką sytuacją mamy np. do czynienia jeśli lekarz odmówił przyjęcia do szpital pacjenta, który znajdował się w stanie grożącym bezpośrednio niebezpieczeństwem dla życia, na skutek czego chory zmarł albo doznał pogorszenia zdrowia. 

Niemniej istnieją przypadki kiedy będziemy mówić o winie umyślnej lekarza. Dla przykładu warto wymienić dwa z nich.

Pierwszy to działanie w stanie nietrzeźwości.

Generalnie przyjmuje się, że stan nietrzeźwości sprawcy uzasadnia przyjęcie umyślności wyrządzenia szkody. Ale jak to w prawie, każdą sytuację należałoby rozpatrywać indywidualnie.

Wyjaśnić należy, że na pojęcie winy składają się dwa elementy: świadomość i wola. Jeżeli sprawca czynu ma świadomość jego bezprawności oraz gdy chce go popełnić i popełnia – działa z winy umyślnej. 

Jeśli więc przyjmiemy, że w dniu, w którym lekarz stawił się do pracy pod wpływem alkoholu, miał zdolność rozumienia istoty swojego postępowania i pokierowania nim, to wówczas można uznać umyślność. Jeśli natomiast w określonym dniu lekarz był we wstępnej fazie psychozy alkoholowej i nie był w stanie zapanować nad piciem kolejnych dawek alkoholu, można postawić tezę, że nieumyślnie spowodował szkodę. 

Jednak taka sytuacja mogłaby być w naszej ocenie zastosowana zupełnie wyjątkowo i musiałby mieć silne poparcie w opinii biegłego z zakresu psychiatrii.

Drugi przypadek to leczenie bez prawa wykonywania zawodu.

Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.08.2013 r. (sygn. akt I PK 58/13): „..Lekarz musi zwrócić wszystkie pieniądze, jakie z jego winy straciła przychodnia w wyniku rozwiązania kontraktu z NFZ, jeżeli sąd prawomocnym wyrokiem odebrał mu prawo wykonywania zawodu, a on – mimo wyroku – nadal leczył. Obowiązkiem lekarza jest powiadomienie pracodawcy o wyroku odbierającym mu prawo wykonywania zawodu…”

Tutaj warto zaznaczyć, że wyrządzenie szkody w przypadku braku prawa do wykonywania zawodu jest wyłączone wprost spod ochrony ubezpieczenia obowiązkowego lekarzy…

Jedna z naszych czytelniczek w komentarzu napisała: „Ostatnio na kursie z prawa medycznego powiedziane było że jeśli szpital jest zadłużony, bądź już wykorzystał limit ubezpieczeniowy i kasy nie ma po prostu, to wtedy niby ma zapłacić lekarz.” 

Czy tak jest naprawdę? Czy szpital /placówka medyczna może uchylić się od zapłaty?

Jak wspominaliśmy w poprzednich wpisach pacjent, który chce dochodzić roszczeń w związku z tzw. błędem medycznym, może zgłosić roszczenie do placówki medycznej, bezpośrednio do leczącego lekarza (lub kilku jeśli leczenie było prowadzone przez więcej niż jednego lekarza), jak również jednocześnie do placówki medycznej i lekarza (lekarzy). Może także bezpośrednio złożyć roszczenia u ubezpieczycieli tych podmiotów. 

Najprostsza i chyba najbardziej skuteczna (z punktu widzenia pacjenta), wydaje się opcja 3 – złożenie roszczeń do lekarza i placówki medycznej – zgodnie z tzw. odpowiedzialnością solidarną. Zatem jeśli stwierdzony zostanie błąd łatwiejsze będzie wyegzekwowanie świadczenia. Istotą bowiem odpowiedzialności solidarnej jest to, że roszczący może się domagać, aby świadczenie zostało spełnione w całości przez jednego dłużnika lub w częściach przez kilku wybranych lub przez wszystkich. Zgodzicie się chyba z nami, że Roszczący będzie miał wówczas mocną pozycję w procesie dochodzenia należności?

Zapamiętaj jednak, że nie w każdym przypadku lekarz odpowiada solidarnie z placówką medyczną. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której lekarz zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę. W takim przypadku świadczenie pacjenta musi pokryć podmiot leczniczy, zatrudniający lekarza. Co najwyżej, po zaspokojeniu roszczeń odszkodowawczych, pracodawca może domagać się należności ograniczonej do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia lekarza, a w przypadku winy umyślnej do pełnej wysokości. 

Powyższe wynika wprost z art. 120 § 1 kodeksu pracy, który stanowi: W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

Słowo wyłącznie wskazuje wprost, że póki pracodawca nie naprawi szkody, pracownik nie ma podstaw do jakiejkolwiek wypłaty. Jest to zasada prawna. Niemniej od każdej zasady istnieją wyjątki. Te oparte są nie na brzmieniu przepisu, ale na orzecznictwie sądowym.

M.in.: w wyroku z dnia 29.08.2013 r. ( sygn. akt I ACa 151/13) Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł: „…Wobec osoby trzeciej poszkodowanej przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, obowiązany do naprawienia szkody jest zawsze i wyłącznie zakład pracy, niezależnie od tego, czy jego odpowiedzialność zasadza się na zasadach ogólnych, czy też podstawą tej odpowiedzialności są przepisy szczególne modyfikujące lub ograniczające zasady odpowiedzialności. Reguła nie znajduje zastosowania w trzech tylko przypadkach, a mianowicie: gdy pracownik wyrządził szkodę z winy umyślnej albo tylko przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych oraz w przypadku niewypłacalności zakładu pracy…”

W tym miejscu podkreślenia wymaga, iż niewypłacalność pracodawcy jest wyjątkiem, a nie regułą, który znajduje zastosowanie niezwykle rzadko. Placówki medyczne mają przecież umowę ubezpieczenia, z której świadczenie winno być wypłacone. Oczywiście może się zdarzyć, że przypadku umowy ubezpieczenia zostanie wyczerpana suma gwarancyjna. Powyższe jednak, w połączeniu z niewypłacalnością szpitala raczej się nie zdarza. Obawiać się należy więc jedynie sytuacji, w której szpital jest niewypłacalny i jednocześnie nie ma umowy ubezpieczenia lub wyczerpana została suma gwarancyjna ubezpieczenia. 

Powyższe potwierdza nasze stanowisko, że warto mieć dobre ubezpieczenie, które w przypadku problemów, zapewni ochronę przed roszczeniami pacjentów.