Ostatnio jeden z naszych Czytelników zapytał nas jak wygląda kwestia kwalifikowania do operacji pacjenta, który z przyczyn religijnych odmawia przetaczania preparatów krwiopochodnych?
Pytanie zostało zadane na kanwie sytuacji, w której rodzic małoletniego pacjenta nie zgadzał się na przetaczanie krwi, operacja była zagrożona istotnym krwawieniem, a odwlekanie operacji stwarzało ryzyko wystąpienia zagrożenia życia dziecka.
Na pewno każdy lekarz w swoje praktyce spotkał się albo spotka z przypadkiem kiedy pacjent – najczęściej ze względów religijnych- nie chce zgodzić się na transfuzję krwi. Zapewne taka sytuacja może budzić Wasz wewnętrzny sprzeciw, mając na uwadze, że zabieg ten – w określonych przypadkach – jest jedyną formą ratowania pacjentowi życia.
Ostatnio spotkałyśmy się z sytuacją, w której chora wyraziła ustną zgodę dla lekarzy na leczenie, niestety nie chciała złożyć jej na piśmie obawiając się reakcji najbliższej rodziny.
Jak to wygląda z punktu widzenia prawa❓
Czy potrzeba jest zgoda na wykonanie transfuzji krwi❓
Czy w sytuacji zagrożenie życia możecie podjąć te czynności bez zgody pacjenta❓
Czy taka zgoda może być wyrażona ustnie❓
W doktrynie i orzecznictwie nie budzi żadnych wątpliwości, że przetaczanie krwi w związku ze stopniem nieprzewidywalności skutków zaliczane jest do interwencji o znacznym ryzyku.
Jako taki zabieg wymaga on wyrażenia pisemnej zgody.
Powyższe wynika wprost z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Podkreślić też należy, iż zgoda powinna być wprost wyrażona dla dokonania transfuzji niezależne od zgód na inne rodzaje interwencji medycznej np. na zabieg operacyjny.
Zgoda ta musi być świadoma i swobodna.
Dlatego właśnie przed jej wyrażeniem, pacjent powinien być dokładnie poinformowany o przyczynie i celu interwencji, stopniu jej ryzyka, korzyściach płynących z takiego zabiegu, alternatywnych metodach, a także ewentualnych.
Nie jest również dopuszczalne jakiekolwiek wywieranie nacisków na pacjenta mających na celu skłonienie do wybory transfuzji jako metody leczenia.
Tak precyzyjne i dokładne postępowanie jest wyrazem zapewnienia chorym autonomii prawa decydowania o wyborze metody leczenia, wynikającym z art. 47 Konstytucji, który gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do decydowania o swoim życiu osobistym.
Kto może wyrazić taką zgodę❓
➡️ Generalnie są to osoby dysponujące pełną zdolnością do czynności prawnych czyli nieubezwłasnowolnione osoby pełnoletnie.
➡️ W przypadku osób małoletnich zgoda winna być wyrażona przez jego przedstawiciela ustawowego.
Jeżeli małoletni nie ma przedstawiciela ustawowego, nie można się z nim porozumieć niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego.
Taka sama zgoda musi być również wyrażona przez sąd, gdy przedstawiciel ustawowy nie zgadza się na zastosowanie przez lekarza przetaczania krwi. W tej sytuacji transfuzja musi być niezbędna dla usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia.
➡️ Zasadny dotyczące wyrażania zgody przez osoby małoletnie stosuje się również do osób ubezwłasnowolnionych lub niezdolnych do świadomego wyrażenia pisemnej zgody.
➡️ W sytuacji, gdy pacjent ukończył 16 lat poza zgodą przedstawiciela wymagana jest zgoda również tego pacjenta. Jeżeli jednak taki małoletni sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego również będzie potrzebne zezwolenie sądu opiekuńczego
Będziecie mogli wykonać transfuzję bez pisemnej zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego tylko wówczas gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
W takim przypadku macie jednak obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Jednocześnie zobowiązani jesteście do niezwłocznego zawiadomienia przedstawiciela ustawowego lub sądu opiekuńczego.
Dokonajcie także adnotacji wraz z uzasadnieniem w dokumentacji medycznej!
A jak zachować się w sytuacji gdy pacjent, który przyjęty do szpitala w stanie uniemożliwiającym wyrażenie zgody ma przy sobie oświadczenie, w który wyraźny sprzeciw przeciwko każdej formie transfuzji krwi❓
W oświadczeniu zazwyczaj wskazane są osoby upoważnione do czuwania nad realizacją ich woli. Najczęściej takie oświadczenie znajdziecie przy Świadkach Jehowy.
Taki dokument nazywany jest zgodą pro futuro czyli wyrażeniem woli pacjenta postępowania lekarza w stosunku do niego na wypadek niemożności wyrażenia jej bezpośrednio np. na skutek utraty przytomności.
Na temat postępowania personelu medycznego w takich sytuacjach wypowiedział się wprost Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 27 października 2005 r. (sygn. akt III CK 155/05 ) wskazując, że Oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności, określające wolę dotyczącą postępowania lekarza w stosunku do niego w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla lekarza – jeżeli zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny – wiążące.
Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy przyjął, że zasada poszanowania autonomii pacjenta nakazuje respektowanie jego woli, niezależnie od motywów (konfesyjnych, ideologicznych, zdrowotnych itp.), toteż należy przyjąć, że brak zgody pacjenta na określony zabieg (rodzaj zabiegów) jest dla lekarza wiążący i znosi odpowiedzialność karną lub cywilną, natomiast w wypadku wykonania zabiegu – delegalizuje go.
Musicie wiedzieć, ze nieuszanowanie tak wyrażonej woli stanowi naruszenie dóbr osobistych i wiąże się z odpowiedzialnością cywilną. Co więcej, dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta ściganym na wniosek pokrzywdzonego przestępstwem zagrożonym grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jeżeli spotkaliście się z takim problemem i potrzebujecie pomocy lub indywidualnej porady prawnej w tym zakresie, to oczywiście zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
Pytanie zostało zadane na kanwie sytuacji, w której rodzic małoletniego pacjenta nie zgadzał się na przetaczanie krwi, operacja była zagrożona istotnym krwawieniem, a odwlekanie operacji stwarzało ryzyko wystąpienia zagrożenia życia dziecka.
Na pewno każdy lekarz w swoje praktyce spotkał się albo spotka z przypadkiem kiedy pacjent – najczęściej ze względów religijnych- nie chce zgodzić się na transfuzję krwi. Zapewne taka sytuacja może budzić Wasz wewnętrzny sprzeciw, mając na uwadze, że zabieg ten – w określonych przypadkach – jest jedyną formą ratowania pacjentowi życia.
Ostatnio spotkałyśmy się z sytuacją, w której chora wyraziła ustną zgodę dla lekarzy na leczenie, niestety nie chciała złożyć jej na piśmie obawiając się reakcji najbliższej rodziny.
Jak to wygląda z punktu widzenia prawa❓
Czy potrzeba jest zgoda na wykonanie transfuzji krwi❓
Czy w sytuacji zagrożenie życia możecie podjąć te czynności bez zgody pacjenta❓
Czy taka zgoda może być wyrażona ustnie❓
W doktrynie i orzecznictwie nie budzi żadnych wątpliwości, że przetaczanie krwi w związku ze stopniem nieprzewidywalności skutków zaliczane jest do interwencji o znacznym ryzyku.
Jako taki zabieg wymaga on wyrażenia pisemnej zgody.
Powyższe wynika wprost z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Podkreślić też należy, iż zgoda powinna być wprost wyrażona dla dokonania transfuzji niezależne od zgód na inne rodzaje interwencji medycznej np. na zabieg operacyjny.
Zgoda ta musi być świadoma i swobodna.
Dlatego właśnie przed jej wyrażeniem, pacjent powinien być dokładnie poinformowany o przyczynie i celu interwencji, stopniu jej ryzyka, korzyściach płynących z takiego zabiegu, alternatywnych metodach, a także ewentualnych.
Nie jest również dopuszczalne jakiekolwiek wywieranie nacisków na pacjenta mających na celu skłonienie do wybory transfuzji jako metody leczenia.
Tak precyzyjne i dokładne postępowanie jest wyrazem zapewnienia chorym autonomii prawa decydowania o wyborze metody leczenia, wynikającym z art. 47 Konstytucji, który gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do decydowania o swoim życiu osobistym.
Kto może wyrazić taką zgodę❓
➡️ Generalnie są to osoby dysponujące pełną zdolnością do czynności prawnych czyli nieubezwłasnowolnione osoby pełnoletnie.
➡️ W przypadku osób małoletnich zgoda winna być wyrażona przez jego przedstawiciela ustawowego.
Jeżeli małoletni nie ma przedstawiciela ustawowego, nie można się z nim porozumieć niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego.
Taka sama zgoda musi być również wyrażona przez sąd, gdy przedstawiciel ustawowy nie zgadza się na zastosowanie przez lekarza przetaczania krwi. W tej sytuacji transfuzja musi być niezbędna dla usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia.
➡️ Zasadny dotyczące wyrażania zgody przez osoby małoletnie stosuje się również do osób ubezwłasnowolnionych lub niezdolnych do świadomego wyrażenia pisemnej zgody.
➡️ W sytuacji, gdy pacjent ukończył 16 lat poza zgodą przedstawiciela wymagana jest zgoda również tego pacjenta. Jeżeli jednak taki małoletni sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego również będzie potrzebne zezwolenie sądu opiekuńczego
Będziecie mogli wykonać transfuzję bez pisemnej zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego tylko wówczas gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
W takim przypadku macie jednak obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Jednocześnie zobowiązani jesteście do niezwłocznego zawiadomienia przedstawiciela ustawowego lub sądu opiekuńczego.
Dokonajcie także adnotacji wraz z uzasadnieniem w dokumentacji medycznej!
A jak zachować się w sytuacji gdy pacjent, który przyjęty do szpitala w stanie uniemożliwiającym wyrażenie zgody ma przy sobie oświadczenie, w który wyraźny sprzeciw przeciwko każdej formie transfuzji krwi❓
W oświadczeniu zazwyczaj wskazane są osoby upoważnione do czuwania nad realizacją ich woli. Najczęściej takie oświadczenie znajdziecie przy Świadkach Jehowy.
Taki dokument nazywany jest zgodą pro futuro czyli wyrażeniem woli pacjenta postępowania lekarza w stosunku do niego na wypadek niemożności wyrażenia jej bezpośrednio np. na skutek utraty przytomności.
Na temat postępowania personelu medycznego w takich sytuacjach wypowiedział się wprost Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 27 października 2005 r. (sygn. akt III CK 155/05 ) wskazując, że Oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności, określające wolę dotyczącą postępowania lekarza w stosunku do niego w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla lekarza – jeżeli zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny – wiążące.
Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy przyjął, że zasada poszanowania autonomii pacjenta nakazuje respektowanie jego woli, niezależnie od motywów (konfesyjnych, ideologicznych, zdrowotnych itp.), toteż należy przyjąć, że brak zgody pacjenta na określony zabieg (rodzaj zabiegów) jest dla lekarza wiążący i znosi odpowiedzialność karną lub cywilną, natomiast w wypadku wykonania zabiegu – delegalizuje go.
Musicie wiedzieć, ze nieuszanowanie tak wyrażonej woli stanowi naruszenie dóbr osobistych i wiąże się z odpowiedzialnością cywilną. Co więcej, dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta ściganym na wniosek pokrzywdzonego przestępstwem zagrożonym grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jeżeli spotkaliście się z takim problemem i potrzebujecie pomocy lub indywidualnej porady prawnej w tym zakresie, to oczywiście zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
Dodaj komentarz